23 мамыр
Қазақстан Пайдалы қазбалардың көптеген түрлерінің расталған қорлары бойынша әлемнің жетекші елдерінің алғашқы ондығына кіреді. Алайда, қазіргі қарқынды өндіріс жағдайында ел жақын арада олардың сарқылуына жақын. Бірақ экономиканың жай-күйі жер қойнауындағы қорларға тікелей байланысты, сондықтан мемлекет қазіргі уақытта белсенді геологиялық барлауды қалпына келтіруде.
Осы саладағы проблемалар мен перспективалар туралы аналитикалық шолушының материалынан оқыңыз МИА "Казинформ" .
Интенсивті өндіру пайдалы қазбалар қорының таусылуына әкелуі мүмкін
Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі тиісті толықтырусыз жұмыс істеп тұрған көптеген кен орындарының қоры жақын арада таусылады деп болжап отыр. Қазақстан Республикасы Үкіметінің мәліметінше, экономиканың өндіруші секторы жалпы ішкі өнімнің 30%-ға жуығын қамтамасыз етеді. Қорларды толықтыру және жаңа кен орындарын барлау еліміздің геологиялық саласына жүктеледі. Сондықтан қазір бұл салаға ерекше көңіл бөлу қажет. Қазақстанда геологиялық барлау дамымағанын мойындау керек. 30 жыл ішінде елімізде бірде-бір кен орны ашылған жоқ. Және бұл бірқатар объективті себептерге байланысты болды.
Тарих
Кеңес дәуірінде бірден үш немесе одан да көп республикаларды қамтамасыз ету үшін ірі кен орындарын іздеу мен игеруге ғана үлес қосылды. Кішігірім болса, олар қарастырылмады, бірақ олар алып кен орындарын іздеді. Осы жылдар ішінде ашылған кен орындары бойынша жұмыстар жүргізілді. Өндірілген ресурстар ішкі қамтамасыз ету үшін де, шетелге сату үшін де жеткілікті болды. 2020-2022 жылдары геологиялық барлауға мемлекеттік инвестиция көлемі 30 млрд теңгені құрады. Қазіргі уақытта Қазақстан салаға инвестицияның төмен қарқынымен сипатталады. 1 км² үшін бар болғаны $11 бар. Мысалы, Австралияда 167 доллар, ал Канадада 203 доллар. Мұндай инвестициялар көзге көрінетін нәтижелер әкеледі, бұл осы елдердің өмір сүру деңгейінде көрінеді.
Қазақстан Республикасының экономикасы үшін геологиялық барлау неліктен маңызды?
Энергетика жөніндегі сарапшы, «Қазақстанның энергетикалық аспектілері» орталығының директоры Алмаз Әбілдаевтың айтуынша, қазір геологиялық барлауды дамытудың мемлекет экономикасы үшін қаншалықты маңызды екенін түсінетін кез келді. «Қазақстан – шикізаты бар ел. Ел пайдалы қазбалар мен ресурстарды экспорттайды, аймақтық және жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етумен айналысады, соған сәйкес табыс табуда. Негізгі кіріс шикізатты сату екенін түсіне отырып, литий, никель және тағы басқалар сияқты әлі де сұранысқа ие сирек жерлердің жасыл экономикасының түрін көбейте отырып, шикізатты жеткізуді ұлғайтқан дұрыс болар еді. Сондықтан өндірісті жалғастыру және экспорттық бағытты күшейту үшін барлау жұмыстарына инвестиция салу қажет. Өйткені, мемлекет тапқан қаражат есебінен халықтың энергетикалық және әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Ел сыртқа сатып, ішкі тұтыну, жылу және электр энергиясымен қамтамасыз ету мәселелерін шешеді», - дейді сарапшы. Маманның айтуынша, 2021 жылы елімізде жалпы мұнай өндіру 86 млн тоннаны құрады. Бұл ретте мұнайға ішкі сұраныс 17 млн тоннаны құрайды, Қазақстанның қалған бөлігі әлемдік нарыққа жеткізіледі.
«Жер қойнауы халық үшін жұмыс істейді, бірақ қазір олар сарқуға жақын, елдің балансындағы ресурстарды толықтыру қажет. Мұның барлығы соңғы жылдардағы геологиялық барлау жұмыстарының нақты нәтижелерінің жоқтығынан. Ал шетелдік инвестор үшін кен орындарын игеруге тарту туралы шешім қабылданған, барланған учаскелер мен блоктар қызығушылық тудырады. Соңғы кездері мемлекет геологиялық барлау мәселесінің маңыздылығын түсініп, осы бағытта күш сала бастағанын көріп отырмыз. Бұл салаға инвестицияны арттыруға нық ниет бар», – деп атап өтті спикер. Оның пікірінше, сонау кеңестік кезеңде ашылып, шағын болғандықтан пайдаланбай қалған шағын кен орындарынан саланы дамытуды жандандыруға болады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы Үкіметінің мәліметінше, геологияны дамыту үшін қатты пайдалы қазбаларды іздеуге жеңілдетілген лицензиялау ендіріліп, шағын барлау компаниялары үшін жағдай жасалған. Қазір геология саласының алдында Елбасының тапсырмасын орындау аясында 2025 жылға дейінгі геологиялық саланы дамытудың жаңа тұжырымдамасында көрсетілген басым міндеттер тұр.
Экология министрлігі мұнай мен металдардың жаңа кен орындарын іздеуге дайындалуда
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, инвесторлар мемлекет өз қаражаты есебінен жұмыстың бастапқы кезеңдерін жүргізген немесе жүргізіп жатқан, болжамды ресурстары бар перспективалық учаскелер базасы қалыптасқан елдерде кен орындарын барлауға инвестиция салады. Бүгінгі таңда елімізде пайдалы қазбалардың мемлекеттік балансында 8 мыңнан астам кен орны тіркелген. Оның 317-сі көмірсутектер, 910-ы қатты пайдалы қазбалар, 3000-нан астам кең таралған пайдалы қазбалар және 4000-ға жуық жер асты суларының кен орындары. Қазақстандағы мұнайдың баланстық қоры 4,4 млрд тоннаны, газ – 3,8 трлн м³, конденсат – 414 млн тоннаны құрайды. Сондай-ақ қатты пайдалы қазбалардың қорын есептеу металл пайдалы қазбалардың 37 түрі және бейметалдардың 65 түрі бойынша жүргізіледі. МЭГПР деректері бойынша мемлекетте бекітілген қоры тәулігіне 43 млн м³ құрайтын 4 мыңға жуық кен орны бар.Қазір Қазақстан жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерттеуді күшейтуді жоспарлап отыр, бұл келешегі бар учаскелер мен кейінгі объектілерді анықтаудың негізгі әдістерінің бірі болып табылады. жер қойнауын пайдалануға беру.
Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешевтің айтуынша, қазір аумақтарды геологиялық қосымша зерттеу, геологиялық-минерологиялық және терең геологиялық картаға түсіру жұмыстары жүргізілуде. Оның айтуынша, Қазақстанда жаңа кен орындарын ашудың келешегі зор. Мәселен, көмірсутектер бойынша геологтар болжамды эквивалентті отын ресурстары шамамен 76 миллиард тонна және барлау дәрежесі әртүрлі 15 шөгінді бассейндерді ажыратады. Бүгінгі таңда мұнай мен газ өндірудің барлық көлемі дамыған 5 бассейнге келеді. Олардың ішінде Каспий ең үлкен болып саналады, ол елдің ресурстық базасының 80%-ға жуығын құрайды.
Сондай-ақ еліміздің Орталық, Шығыс және Оңтүстік Қазақстандағы алтынның минералдық-шикізаттық базасын және мыс кені өнеркәсібін дамытудың әлеуетті мүмкіндіктері бар. Вольфрам, молибден, алюминий, қалайы, сондай-ақ сирек металдардың жаңа кен орындарын ашу перспективалары бар. Қызылорда облысындағы жағдайды ескере отырып, Экология министрлігі Арал теңізі бассейнінің шикізаттық әлеуетін бағалауды жоспарлап отыр. Сонымен қатар Шу-Сарысу, Северо-Торғай және Сырдария нашар зерттелген бассейндерді зерттеу жобалары жасалуда. «Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау шеңберінде қала құраушы кәсіпорындардың тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында Риддер, Хромтау, моноқалалар маңында орналасқан жеті перспективалық учаскеде барлау жұмыстары жүргізілуде. Экономикасының негізі тау-кен металлургия кешені болып табылатын Жезқазған, Теміртау және Балқаш»,деді Үкімет отырысында Экология министрі. Сонымен қатар, әлемдік нарықтағы қазіргі тенденцияларды және сирек және сирек жер металдарына, сондай-ақ литийге деген сұраныстың артқанын ескере отырып, шикізаттың осы түрлерінің перспективалық бағыттарын анықтауға ерекше назар аударылуда. Мәселен, биыл Қара-Аяк пен Мунча учаскелерінде сирек металдарды анықтау жұмыстары жалғасуда. 12 учаскеде сирек жер металдарын сәйкестендіру перспективаларын анықтау бойынша жұмыстарды бастау бойынша конкурстық рәсімдер жүргізілуде. Жалпы, Экология министрлігінің басшысы 2026 жылға қарай Қазақстан аумағын барлау 680 мың шаршы метрге артады деп атап өтті. км және 2,2 млн шаршы метрге дейін ұлғайтылады. км. Серікқали Брекешев келешегі зор Еуразия аймағын мысалға ала отырып, геологиялық барлауды қаржыландырудың қалай бұзылатынын көрсетті.
Отандық геология ғылымын дамыту не үшін қажет?
Жыл сайын жаңа кен орындарын ашу күрделі және қымбатқа түсуде. Сондықтан тәуекелдерді негіздеу және геологиялық барлау шығындарын негіздеу үшін геология ғылымын дамыту қажет. Ғылымды дамыту, сонымен қатар өңдеу өнеркәсібін шикізатпен қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық геологиялық қызмет құрылды. Айта кету керек, «Геологиялық саланы дамыту» бағыты «Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыруға бағытталған тұрақты экономикалық өсу» Ұлттық жобасы аясында қарастырылған. Тиісті министрліктің хабарлауынша, жақын арада геология саласындағы ғылымға 5 миллиард теңгеден астам қаржы жұмсалады деп жоспарлануда.
Геология және жер қойнауын пайдаланудың ақпараттық жүйесі инвесторлар үшін объектілерді іздеуді жеңілдетеді
Ал Үкімет салаға инвесторларды қалай тартуды жоспарлап отыр? Инвесторларды геологиялық барлауға тарту үшін Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Әлихан Смайылов геология және жер қойнауын пайдалану саласында инвесторлардың геологиялық ақпаратқа қолжетімділігін жеңілдететін ақпараттық жүйе құруды тапсырды, өйткені инвесторлар бұрыннан зерттелген және дайындалған ақпаратты қалайды. перспективалы салалар туралы. Жыл соңына дейін Экология министрлігіне Цифрлық даму, Энергетика және Индустрия министрліктерімен бірлесіп KAZNEDRA платформасын әзірлеу және енгізу тапсырылды. Сондай-ақ, барлау мен өндіруге құқық алуға мүмкіндік беретін жер қойнауының мемлекеттік қорын басқару бағдарламасы жаңартылатын болады. Бұл үшін бір ай ішінде республиканың жер қойнауын пайдалануға арналған барлық аумағы Бағдарламаға енгізіледі. Сонымен қатар, Үкімет жер қойнауын пайдалануға арналған қолданыстағы келісімшарттарды ұзарту рәсімдері жеңілдетілетініне уәде берді. Енді олар көп уақыт алады.
Геологиялық барлауды дамыту еліміздің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтады
Энергетикалық сарапшы Алмаз Әбілдаевтың айтуынша, геологиялық барлауды дамыту еліміздің энергетикалық қауіпсіздігін арттырады.
«Мәселен, қазіргі уақытта мемлекеттік компания газ өндірмейді десе де болады. Бұл да барлауға байланысты. Мемлекет Өзбекстан мен Ресейдегідей өз газ өндірісін дамытуы керек. Бұған еліміздің энергетикасы ғана емес, экологиялық қауіпсіздігі де байланысты болады», – деп есептейдісарапшы. Сонымен қатар, ол жасына байланысты мамандардың тапшылығы мен кетуі мәселесін айтты.
«Қазақстанда геология ұзақ уақыт бойы дамымағандықтан, қазіргі уақытта кәсіби мамандардың басқа мамандықтарға ауысуы, сондай-ақ кеңестік дәуірде дайындалған мамандардың жасына байланысты зейнеткерлікке шығу мәселесі туындауда. Сондықтан бұл жерде ұзақ мерзімді және жүзеге асырылатын стратегияны белгілеп, қандай энергетикалық саясат жүргізу керектігін нақты білетін тапсырмаларды белгілейтін кешенді тәсіл маңызды», - деді сарапшы. ҚР Білім және ғылым министрлігінің мәліметінше, бүгінгі таңда «Геология» бағыты бойынша студенттер контингенті бакалавриат – 483 адам, магистратура – 5 адам, докторантура – 2 адам. Айта кетейік, Мемлекет басшысы биылғы 10-11 мамырда Түркия Республикасына сапары барысында Қазақстан түрік инвесторларына бағалы және түсті металдарды барлау саласында 5 дайын жоба ұсына алатынын мәлімдеген болатын. .
Ашық көздерден алынған иллюстрациялық фото